زمان تقریبی مطالعه: 30 دقیقه
 

آشامیدنی‌های بهشت (قرآن)





بهشت ، دارای نوشیدنیهای گوارا برای بهشتیان می‌باشد و قرآن در آیات مختلف بدان اشاره فرموده است که در ذیل به آنها می‌پردازیم.

فهرست مندرجات

۱ - نوشیدنیهای گوارا
۲ - چشمه سلسبیل
۳ - آشامیدنی مورد درخواست
۴ - نوشیدنی غیر مسکر
۵ - نوشیدنی مهر شده با مشک
۶ - نوشیدنی طهور
۷ - آشامیدنی اصحاب یمین
۸ - آشامیدنی‌های بهشت
       ۸.۱ - آب
       ۸.۲ - شراب
              ۸.۲.۱ - شراب سفید
              ۸.۲.۲ - چشمه دلخواه ابرار
              ۸.۲.۳ - شراب لذیذ
              ۸.۲.۴ - شراب بی ضرر
              ۸.۲.۵ - شراب با آمیزه کافور
              ۸.۲.۶ - شراب با آمیزه زنجبیل
              ۸.۲.۷ - شراب مشک آگین
              ۸.۲.۸ - رغبت بهشتیان به شراب
              ۸.۲.۹ - نهرهای شراب
              ۸.۲.۱۰ - شراب با آمیزه تسنیم
              ۸.۲.۱۱ - شراب عاری از گناه
              ۸.۲.۱۲ - تعارف شراب بین متقین
              ۸.۲.۱۳ - گرداندن جام شراب
              ۸.۲.۱۴ - چشمه شراب
              ۸.۲.۱۵ - شراب بی دردسر
              ۸.۲.۱۶ - جامهای لبریز از شراب
       ۸.۳ - شیر
       ۸.۴ - عسل
۹ - پانویس
۱۰ - منبع

۱ - نوشیدنیهای گوارا



بهشت، دارای نوشیدنیهای گوارا برای بهشتیان:
۱. «... فی جنت ونعیم• کلوا واشربوا هنیـا بما کنتم تعملون؛ ولی پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و نعمتهای فراوان جای دارند• (به آنها گفته می‌شود: ) بخورید و بیاشامید گوارا؛ اینها در برابر اعمالی است که انجام می‌دادید!.»
۲. «ان المتقین فی ظـلـل وعیون• کلوا واشربوا هنیـا...؛ افراد با تقوی در سایه‌های (درختان بهشتی) و در میان چشمه‌ها قرار دارند• بخورید و بنوشید گوارا....»

۲ - چشمه سلسبیل



بهشت، دارای آشامیدنیهایی جوشیده از چشمه سلسبیل:
«وجزیهم بما صبروا جنة وحریرا• ویسقون فیها کاسا کان مزاجها زنجبیلا• عینا فیها تسمی سلسبیلا؛ خداوند در برابر شکیبائی آنان، بهشت و لباسهای حریر بهشتی را به آنها پاداش می‌دهد• و در آنجا از جامهائی سیراب می‌شوند که لبریز از شراب طهوری است که با زنجبیل آمیخته است• از چشمه‌ای در بهشت که نامش سلسبیل است.»
بعضی از مفسرین گفته‌اند: در عرب مرسوم بوده که از زنجبیل استفاده عطر و بوی خوش می‌کرده‌اند، و آن را در جام نوشیدنیها می‌ریختند، در این آیه هم به ابرار وعده داده که زنجبیل بهشتی را که پاکیزه تر و خوشبوتر است در جام شرابشان می‌ریزند و راغب گفته : کلمه «سلسبیل» به معنای آبی سبک و لذیذ و برنده است. سپس می‌افزاید: این جامها از چشمه‌ای در بهشت پر می‌شود که سلسبیل نامیده می‌شود «عینا فیها تسمی سلسبیلا». «سلسبیل» نوشیدنی بسیار لذیذی را می‌گویند که به راحتی در دهان و گلو جاری می‌شود و کاملا گوارا است، بسیاری معتقدند که از ماده «سلاسه» به معنی (روانی) گرفته شده، همانگونه که به عبارات روان و جالب نیز (سلیس) گفته می‌شود.
بعضی دیگر گفته‌اند از ماده ( تسلسل ) گرفته شده که به معنی (حرکت پی درپی) است در نتیجه روان بودن چیزی را تداعی می‌کند، بنابراین هر دو معنی به هم نزدیک است، و در هر صورت باء در آن اضافی می‌باشد. بعضی نیز معتقدند که این واژه‌ای است مرکب از دو کلمه (سال) و (سبیل) و بعضی نیز آن را مرکب از (سال) و (سبیل) می‌دانند که در صورت اول مفهومش این است (راهی به طلب) و در صورت دوم (راهی طلبید) و معنی کنائی هر دو (گوارا) است. بعضی نیز تصریح کرده‌اند که در لغت عرب کلمه «سلسبیل» وجود نداشته و این از ابداعات قرآن مجید است. ولی معنی اول از همه مشهورتر و مناسبتر است.

۳ - آشامیدنی مورد درخواست



آشامیدنیهای بهشت، مورد درخواست اهل آن:
«جنت عدن مفتحة لهم الابوب• متکـین فیها یدعون فیها بفـکهة کثیرة و شراب؛ باغهای جاویدان بهشتی که درهایش به روی آنان گشوده است• در حالی که در آن بر تختها تکیه کرده‌اند و انواع میوه‌ها و نوشیدنیهای گوناگون در اختیار آنان است.»

۴ - نوشیدنی غیر مسکر



بهشت، دارای نوشیدنیهای غیر مست کننده:
۱. «فی جنت النعیم• یطاف علیهم بکاس من معین• لا فیها غول ولا هم عنها ینزفون؛ در باغهای پرنعمت بهشت• گرداگرد آنها قدحهای لبریز از شراب طهور را می‌گردانند• شرابی که نه در آن مایه فساد عقل است نه موجب مستی می‌گردد.»
«نزف» در اصل به معنای بیرون کشیدن و «نزع» آمده است. «لاینزفون»، یعنی فهم و عقل آنان زایل نمی‌شود، این تعبیر، کنایه از عدم مستی است.
۲. «یطوف علیهم ولدن مخلدون•باکواب و اباریق و کاس من معین• لایصدعون عنها ولاینزفون؛ نوجوانانی جاودانی (در شکوه و طراوت ) پیوسته گرداگرد آنها می‌گردند• با قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از نهرهای جاری بهشتی (و شراب طهور)• اما شرابی که از آن دردسر نمی‌گیرند و نه مست می‌شوند.»

۵ - نوشیدنی مهر شده با مشک



برخورداری بهشتیان، از نوشیدنیهایی در ظرفهای مهر شده با مشک :
«یسقون من رحیق مختوم• ختـمه مسک وفی ذلک فلیتنافس المتنـفسون؛) آنها از شراب زلال دست نخورده سربسته‌ای سیراب می‌شوند• مهری که بر آن نهاده شده از مشک است، و در این نعمتهای بهشتی باید راغبان بر یکدیگر پیشی گیرند!»
«مختوم» به چیزی گفته می‌شود که بر آن مهر زده شده باشد «ختم» و «رحیق» به معنای شراب ناب است.

۶ - نوشیدنی طهور



بهشت، دارای نوشیدنی پاکیزه و پاک برای بهشتیان:
«... وسقـیهم ربهم شرابا طهورا؛ ... و پروردگارشان شراب طهور به آنها می‌نوشاند!»
مقصود از (شراب طهور) که در بهشت به ابرار نوشانده می‌شود «و سقیهم ربهم شرابا طهورا» - خدایشان شرابی به ایشان نوشانید که طهور بود، یعنی در پاکی به حد نهایت بود، شرابی بود که هیچ قذارت و پلیدی را باقی نمی‌گذاشت.

۷ - آشامیدنی اصحاب یمین



آشامیدنیهای گوارا برای اصحاب یمین :
«فاما من اوتی کتـبه بیمینه فیقول هاؤم اقرءوا کتـبیه• فی جنة عالیة• کلوا واشربوا هنیـا بما اسلفتم فی الایام الخالیة؛ اما کسی که نامه اعمالش به دست راست او است (از فرط خوشحالی و مباهات) فریاد می‌زند که (ای اهل محشر! ) نامه اعمال مرا بگیرید و بخوانید• در بهشتی عالی• (و به آنها گفته می‌شود) بخورید و بیاشامید گوارا در برابر اعمالی که در ایام گذشته انجام دادید.»

۸ - آشامیدنی‌های بهشت


از قرآن استفاده می‌شود که در بهشت، آشامیدنی‌های گوناگونی هست که هر کدام فایده و لذتی دارد. به بهشتیان گفته می‌شود: «به (پاداش) آن چه به جای آوردید، بخورید و بیاشامید. گواراتان باد!». آنان هم در حالی که تکیه زده‌اند، میوه‌های فراوان و نوشیدنی می‌طلبند.

۸.۱ - آب

بهشت دارای چشمه‌هایی با آب‌های جاری و زلال است.
[۶۷] به مقاله آب‌های بهشت (قرآن) رجوع شود.


۸.۲ - شراب

قرآن کریم شراب را یکی از نعمتهای خداوند برای بهشتیان معرفی می فرماید و برای آن اوصاف گوناگونی را ذکر می کند که در ذیل به آنها اشاره می کنیم.

۸.۲.۱ - شراب سفید


بهشت ، دارای شراب ناب با رنگ سفید:
«فی جنت النعیم• یطاف علیهم بکاس من معین• بیضاء لذة للشربین• لا فیها غول ولا هم عنها ینزفون؛ در باغهای پر نعمت بهشت• گرداگرد آنها قدحهای لبریز از شراب طهور را می‌گردانند•شرابی که سفید و درخشنده و لذتبخش برای نوشندگان است• شرابی که نه در آن مایه فساد عقل است نه موجب مستی می‌گردد.»
« کاس » به ظرفی گفته می‌شود که در آن شراب باشد و اینکه در آیه ۴۷ می‌گوید: فساد و مستی ندارد، معلوم می‌شود، مقصود شراب است.

۸.۲.۲ - چشمه دلخواه ابرار


جریان چشمه شراب، در مکانهای دلخواه ابرار در بهشت :
«ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها کافورا• عینا یشرب بها عباد الله یفجرونها تفجیرا؛ ابرار (نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است• از چشمه‌ای که بندگان خاص خدا از آن می‌نوشند، و از هر جا بخواهند آنرا جاری می‌سازند!»
فاعل «یفجرونها تفجیرا»، «ابرار» است، بنابراین معنای آیه چنین می‌شود که ابرار، چشمه‌های شراب را به هر کجا بخواهند جاری می‌سازند.

۸.۲.۳ - شراب لذیذ


شراب بهشتی، باعث لذت نوشندگان:
۱. «فی جنت النعیم• یطاف علیهم بکاس من معین• بیضاء لذة للشربین؛ در باغهای پرنعمت بهشت• گرداگرد آنها قدحهای لبریز از شراب طهور را می‌گردانند• شرابی که سفید و درخشنده و لذتبخش برای نوشندگان است.»
۲. «مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهـر... وانهـر من خمر لذة للشربین...؛ توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده چنین است که در آن ... نهرهائی از شراب (طهور) که مایه لذت نوشندگان است....»

۸.۲.۴ - شراب بی ضرر


بهشت، دارای شرابی بدون عارضه فساد و زوال عقل :
۱. «فی جنت النعیم• یطاف علیهم بکاس من معین• لا فیها غول ولا هم عنها ینزفون؛ در باغهای پرنعمت بهشت• گرداگرد آنها قدحهای لبریز از شراب طهور را می‌گردانند• شرابی که نه در آن مایه فساد عقل است نه موجب مستی می‌گردد.» « غول »، فساد است که به صورت پنهانی عارض شود. «لا فیها غول» یعنی در این شراب، فساد وجود ندارد.
۲. «یطوف علیهم ولدن مخلدون• باکواب و اباریق و کاس من معین• لایصدعون عنها ولاینزفون؛ نوجوانانی جاودانی (در شکوه و طراوت ) پیوسته گرداگرد آنها می‌گردند• با قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از نهرهای جاری بهشتی (و شراب طهور)• اما شرابی که از آن دردسر نمی‌گیرند و نه مست می‌شوند.»

۸.۲.۵ - شراب با آمیزه کافور


بهشت، دارای شرابهایی با آمیزه کافور:
«ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها کافورا؛ ابرار (نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است.»

۸.۲.۶ - شراب با آمیزه زنجبیل


بهشت، دارای شرابهایی با آمیزه زنجبیل:
«ویسقون فیها کاسا کان مزاجها زنجبیلا؛ و در آنجا از جامهائی سیراب می‌شوند که لبریز از شراب طهوری است که با زنجبیل آمیخته است.»

۸.۲.۷ - شراب مشک آگین


بهشت، دارای شرابهای خالص و ناب با بوی مشک:
«یسقون من رحیق مختوم• ختـمه مسک وفی ذلک فلیتنافس المتنـفسون؛ آنها از شراب زلال دست نخورده سربسته‌ای سیراب میشوند •مهری که برآن نهاده شده از مشک است، و در این نعمتهای بهشتی باید راغبان بر یکدیگر پیشی بگیرند!»
احتمال دارد مقصود از «ختامه» پایان نوشیدنی باشد که همراه با عطر و بوی مشک است.

۸.۲.۸ - رغبت بهشتیان به شراب


شراب بهشت، مایه رغبت اهل بهشت به آن:
«یسقون من رحیق مختوم• ختـمه مسک وفی ذلک فلیتنافس المتنـفسون؛ آنها از شراب زلال دست نخورده سربسته‌ای سیراب میشوند •مهری که برآن نهاده شده از مشک است، و در این نعمتهای بهشتی باید راغبان بر یکدیگر پیشی بگیرند!»

۸.۲.۹ - نهرهای شراب


بهشت، دارای رودهایی از شراب لذت بخش:
«مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهـر... وانهـر من خمر لذة للشربین...؛ توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده چنین است که در آن ... نهرهائی از شراب (طهور) که مایه لذت نوشندگان است....»

۸.۲.۱۰ - شراب با آمیزه تسنیم


بهشت، دارای شراب‌هایی با آمیزه تسنیم:
«یسقون من رحیق مختوم• ومزاجه من تسنیم؛ آنها از شراب زلال دست نخورده سربسته‌ای سیراب میشوند•این شراب (طهور) ممزوج با تسنیم است.»

۸.۲.۱۱ - شراب عاری از گناه


شرابهای بهشت، خالی از هرگونه لغو و گناه:
«یتنـزعون فیها کاسا لا لغو فیها ولاتاثیم؛ آنها در بهشت جامهای پر از شراب طهور را که نه بیهوده گویی در آن است و نه گناه ، از یکدیگر می‌گیرند.»

۸.۲.۱۲ - تعارف شراب بین متقین


دست به دست شدن ظرفهای شراب، میان متقین در بهشت:
«ان المتقین فی جنت ونعیم• یتنـزعون فیها کاسا لا لغو فیها ولاتاثیم؛ ولی پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و نعمتهای فراوان جای دارند•آنها در بهشت جامهای پر از شراب طهور را که نه بیهوده گویی در آن است و نه گناه، از یکدیگر می‌گیرند.»

۸.۲.۱۳ - گرداندن جام شراب


گرداندن جامها، آبریزها و پیاله‌های شراب در بهشت، به دست غلمان و نوجوانان بهشتی:
«یطوف علیهم ولدن مخلدون• باکواب و اباریق و کاس من معین؛ نوجوانانی جاودانی (در شکوه و طراوت) پیوسته گرداگرد آنها می‌گردند• با قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از نهرهای جاری بهشتی (و شراب طهور).»

۸.۲.۱۴ - چشمه شراب


چشمه‌های شراب، در بهشت:
۱. «یطوف علیهم ولدن مخلدون• باکواب و اباریق و کاس من معین؛ نوجوانانی جاودانی (در شکوه و طراوت) پیوسته گرداگرد آنها می‌گردند• با قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از نهرهای جاری بهشتی (و شراب طهور).» «معین» به چشمه جاری تفسیر شده است.
۲. «ان الابرار یشربون من کاس کان مزاجها کافورا• عینا یشرب بها عباد الله یفجرونها تفجیرا؛ ابرار (نیکان) از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است• از چشمه‌ای که بندگان خاص خدا از آن می‌نوشند، و از هر جا بخواهند آنرا جاری می‌سازند!.»

۸.۲.۱۵ - شراب بی دردسر


شرابهای بهشت، به دور از هرگونه درد سر و زوال عقل :
«باکواب و اباریق و کاس من معین• لایصدعون عنها ولاینزفون؛ با قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از نهرهای جاری بهشتی (و شراب طهور)• اما شرابی که از آن دردسر نمی‌گیرند و نه مست می‌شوند.»

۸.۲.۱۶ - جامهای لبریز از شراب


جامهای پر و لبریز از شراب، در بهشت:
«وکاسا دهاقا؛ و جامهایی لبریز و پیاپی (از شراب طهور).»
«دهاق» یعنی پر شده.

۸.۳ - شیر


بهشت، دارای رودهایی روان از شیر با طعم غیر قابل تغییر:
«مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهـر... وانهـر من لبن لم یتغیر طعمه...؛ توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده چنین است که در آن ...و نهرهائی از شیر که طعم آن دگرگون نگشته.... »

۸.۴ - عسل


بهشت ، دارای نهرهایی از عسل مصفا و خالص :
«مثل الجنة التی وعد المتقون فیها انهـر... وانهـر من عسل مصفی...؛ توصیف بهشتی که به پرهیزگاران وعده داده شده چنین است که در آن ... و نهرهائی از عسل مصفی ....»


۹ - پانویس


 
۱. طور/سوره۵۲، آیه۱۷.    
۲. طور/سوره۵۲، آیه۱۹.    
۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۱۵.    
۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۲۵- ۴۲۷.    
۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۷۹.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۷۵.    
۷. مرسلات/سوره۷۷، آیه۴۱.    
۸. مرسلات/سوره۷۷، آیه۴۳.    
۹. ترجمه طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۵۰.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۴۲۵- ۴۲۶.    
۱۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۳۷۴.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۳۶.    
۱۳. انسان/سوره۷۶، آیه۱۲.    
۱۴. انسان/سوره۷۶، آیه۱۷.    
۱۵. انسان/سوره۷۶، آیه۱۸.    
۱۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۰۸.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۶۷.    
۱۸. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۶۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۲۲.    
۲۰. ص/سوره۳۸، آیه۵۰.    
۲۱. ص/سوره۳۸، آیه۵۱.    
۲۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۳۳۲.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۳۱۵.    
۲۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۲۳۹.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۷۰.    
۲۶. صافات/سوره۳۷، آیه۴۳.    
۲۷. صافات/سوره۳۷، آیه۴۵.    
۲۸. صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.    
۲۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۲۰۶.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۵۵.    
۳۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۸۲.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۰۵.    
۳۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۴۸۸.    
۳۴. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۷ - ۱۹.    
۳۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰۹.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۲۱۲.    
۳۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۸۸.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۶۱.    
۳۹. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۹۷.    
۴۱. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۵.    
۴۲. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۶.    
۴۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۳۹۳.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۲۷۵.    
۴۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۴۲۸.    
۴۶. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۵۳۴.    
۴۷. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۴۵۱.    
۴۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، ص۱۴۳.    
۴۹. انسان/سوره۷۶، آیه۲۱.    
۵۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۵۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۷۱.    
۵۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۶۴- ۲۶۵.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۲۳.    
۵۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۴۸۵.    
۵۵. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۳۷۷.    
۵۶. حاقه/سوره۶۹، آیه۱۹.    
۵۷. حاقه/سوره۶۹، آیه۲۲.    
۵۸. حاقه/سوره۶۹، آیه۲۴.    
۵۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۶۶۷.    
۶۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۴۵۸.    
۶۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۲۸۰.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۱۰۹.    
۶۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۴۰۸.    
۶۴. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۲۷۲.    
۶۵. طور/سوره۵۲، آیه۱۹.    
۶۶. ص/سوره۳۸، آیه۵۱.    
۶۷. به مقاله آب‌های بهشت (قرآن) رجوع شود.
۶۸. صافات/سوره۳۷، آیه۴۳.    
۶۹. صافات/سوره۳۷، آیه۴۵ - ۴۷.    
۷۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۲۰۶.    
۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۵۵.    
۷۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۸۲.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۰۵.    
۷۴. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۵، ص۳۹۳.    
۷۵. انسان/سوره۷۶، آیه۵.    
۷۶. انسان/سوره۷۶، آیه۶.    
۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۴۹.    
۷۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۱۹۹.    
۷۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۳۵۶.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۵.    
۸۱. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۴۷۷.    
۸۲. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۳۷۰.    
۸۳. صافات/سوره۳۷، آیه۴۳.    
۸۴. صافات/سوره۳۷، آیه۴۵.    
۸۵. صافات/سوره۳۷، آیه۴۶.    
۸۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۲۰۶.    
۸۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۵۵.    
۸۸. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۸۲.    
۸۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۰۵.    
۹۰. محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.    
۹۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
۹۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۴۰.    
۹۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۳.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۶۷.    
۹۵. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۳.    
۹۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۴۶۴.    
۹۷. صافات/سوره۳۷، آیه۴۳.    
۹۸. صافات/سوره۳۷، آیه۴۵.    
۹۹. صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.    
۱۰۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۰۵.    
۱۰۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۲۰۶.    
۱۰۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۵۵.    
۱۰۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۸۲.    
۱۰۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰۹.    
۱۰۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۲۱۲.    
۱۰۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۸۸.    
۱۰۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۶۱.    
۱۰۸. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۹.    
۱۰۹. انسان/سوره۷۶، آیه۵.    
۱۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۴۹.    
۱۱۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۱۹۹.    
۱۱۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۳۵۶.    
۱۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۵.    
۱۱۴. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۴۷۷.    
۱۱۵. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۳۷۰.    
۱۱۶. انسان/سوره۷۶، آیه۱۷.    
۱۱۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۰۸.    
۱۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۶۷.    
۱۱۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۶۳.    
۱۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۲۲.    
۱۲۱. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۵.    
۱۲۲. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۶.    
۱۲۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۳۹۳.    
۱۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۲۷۵.    
۱۲۵. تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۷، ص۴۲۸.    
۱۲۶. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۵۳۴.    
۱۲۷. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۴۵۱.    
۱۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۹۷.    
۱۲۹. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۳۰۳.    
۱۳۰. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۵.    
۱۳۱. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۶.    
۱۳۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۳۹۳.    
۱۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۲۷۵.    
۱۳۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۴۲۸.    
۱۳۵. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۵۳۴.    
۱۳۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۴۵۱.    
۱۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۹۷.    
۱۳۸. محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.    
۱۳۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
۱۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۴۰.    
۱۴۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۳.    
۱۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۶۷.    
۱۴۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۳.    
۱۴۴. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۴۶۴.    
۱۴۵. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۵.    
۱۴۶. مطففین/سوره۸۳، آیه۲۷.    
۱۴۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۳۹۳.    
۱۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۲۷۵.    
۱۴۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۴۲۸.    
۱۵۰. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۵۳۴.    
۱۵۱. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۴۵۱.    
۱۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۹۷.    
۱۵۳. طور/سوره۵۲، آیه۲۳.    
۱۵۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰.    
۱۵۵. تمکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۳۵.    
۱۵۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۱۲.    
۱۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۷۶.    
۱۵۸. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۶۳۳.    
۱۵۹. طور/سوره۵۲، آیه۱۷.    
۱۶۰. طور/سوره۵۲، آیه۲۳.    
۱۶۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۱۵- ۲۰.    
۱۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۲۵- ۴۳۵.    
۱۶۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۱۰- ۱۲.    
۱۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۷۵- ۲۷۶.    
۱۶۵. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۷.    
۱۶۶. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۸.    
۱۶۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰۹.    
۱۶۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۲۱۲.    
۱۶۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۸۸.    
۱۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۶۱.    
۱۷۱. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۹.    
۱۷۲. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۷.    
۱۷۳. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۸.    
۱۷۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰۹.    
۱۷۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۲۱۲.    
۱۷۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۸۸.    
۱۷۷. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۹.    
۱۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۶۱.    
۱۷۹. انسان/سوره۷۶، آیه۵.    
۱۸۰. انسان/سوره۷۶، آیه۶.    
۱۸۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۴۹.    
۱۸۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۱۹۹.    
۱۸۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۳۵۶.    
۱۸۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۱۵.    
۱۸۵. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۴۷۷.    
۱۸۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۳۷۰.    
۱۸۷. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۸.    
۱۸۸. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۹.    
۱۸۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۹، ص۲۰۹.    
۱۹۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۲۱۲.    
۱۹۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۸۸.    
۱۹۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۶۱.    
۱۹۳. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۸، ص۹.    
۱۹۴. نبا/سوره۷۸، آیه۳۴.    
۱۹۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲۰، ص۲۷۴.    
۱۹۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۶، ص۴۹.    
۱۹۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۷، ص۳۸۵.    
۱۹۸. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۴۷.    
۱۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۲۴۷.    
۲۰۰. محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.    
۲۰۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
۲۰۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۴۲.    
۲۰۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۳.    
۲۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۶۷.    
۲۰۵. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۳.    
۲۰۶. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۴۶۴.    
۲۰۷. محمد/سوره۴۷، آیه۱۵.    
۲۰۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۳۵۱.    
۲۰۹. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۴۴۱-۴۴۲.    
۲۱۰. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۲۳.    
۲۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۱۶۷.    
۲۱۲. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۳.    
۲۱۳. سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور، ج۷، ص۴۶۴.    


۱۰ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۴۶۹، برگرفته از مقاله «آشامیدنی‌های بهشت».    


رده‌های این صفحه : بهشت | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.